Wzorcowe środowisko, utęskniona bratnia dusza

Bardziej liczy się to, co dajemy drugiej osobie, a nie to, co dostajemy, choć te sprawy są powiązane. Dawanie buduje mocniejsze poczucie sensu w życiu, przynosi więcej satysfakcji. Otrzymywanie jest tylko przyjemne.   

Po kilkudziesięciu rozmowach z osobami, które zastanawiają się nad tym, czy założyć dominikański habit, coraz mocniej przekonuję się, że rzeczywistość powołania zakonnego to doprawdy tajemnica. Z jednej strony pięknie jest słyszeć, jak wiele osób fascynuje się charyzmatem św. Dominika, z drugiej strony – to, co najmocniej weryfikuje nasze pragnienia, to kontakt z rzeczywistością, polegającą na funkcjonowaniu w braterskiej wspólnocie. 

Wiele zależy od tego, czy człowiek da innym dostęp do siebie. Czy pozwoli, aby wspólnota go ukształtowała, nawet jeśli dokonuje się to poprzez zranienia i śmierć od własnego "ego".

Niektórzy ludzie dali sobie wmówić, że gdzieś czeka na nich wzorcowe środowisko, albo – z czym spotykam się częściej – utęskniona „bratnia dusza”. Wierzą, że jest na świecie ktoś, kto okaże się drugą, brakującą połówką, wypełni ich życie niekończącą się radością i spokojem. Zapominają jednak, że bez wkładu i pracy nad związkiem nawet ten najlepiej się zapowiadający może mieć bardzo smutny koniec.

A kiedy ktoś mówi, że nie może żyć bez danego człowieka – czy jest to jeszcze miłość, czy może subtelny rodzaj zniewolenia? 

Miłość zawiera w sobie wolność, w ten sposób można ją rozpoznać. Także od zawłaszczenia kogoś. Żaden człowiek, choćby najbliższy, nie należy bowiem do nas, tylko do Boga. To właściwie ustawia proporcje. 

***

Profesor Bogdan Wojciszke, badacz zachowań społecznych ludzi, zapytany o to, w jaki sposób tworzyć trwałą i dojrzałą relację, stwierdził, że o tym, czy związek będzie satysfakcjonujący, czy fatalny, decyduje nie to, jacy ludzie są, ale jak się zachowują. Natomiast wskaźnikiem, który prawie bez pudła pozwala przewidzieć szanse na trwanie związku, jest wzajemna reakcja na zgłaszane problemy i pretensje. – Można poprosić parę, która przechodzi jakieś trudności, żeby nagrała swoją 15-minutową dyskusję na konfliktowy temat – mówił Wojciszke. – Jeśli na przykład on robi jej uwagę, że fatalnie prowadzi samochód, to ona może zareagować na dwa sposoby: zastanowić się, czy rzeczywiście tak jest i co zrobić, żeby prowadzić lepiej.  Albo może powiedzieć obrażona: „A ty za to chrapiesz!”. To oczywiście uproszczenie, ale chodzi o to, jaką strategię w sytuacji kłótni przyjmuje druga osoba. Czy próbuje znaleźć rozwiązanie problemu, czy raczej szuka winnego i odrzuca problem. Jeśli częściej obwinia, neguje, atakuje, niż szuka rozwiązania, to duże ryzyko, że para nie przetrwa. I to jest lepszy wskaźnik niż analiza cech charakteru. 

Chodzi nie tyle o sztukę kompromisu, ile o współpracy. A to wymaga autentycznej troski o dobro innej osoby czy wspólnoty, wychodzenia poza swoje ograniczenia, przyzwyczajenia, interesy.

Pozostałą część wywiadu zamieszczam poniżej. 

Gloryfikacja wolności i indywidualizmu

Bliskie związki przestają być formą wspólnoty, w której to, co moje, to i twoje, gdzie jest przestrzeń na współpracę, na docieranie się – a stają się formą kontraktu. Ja będę starał się ciebie uszczęśliwić, a ty staraj się uszczęśliwić mnie. Jeśli to zadziała, przedłużamy kontrakt, a gdy pojawią się zgrzyty, to rezygnujemy na rzecz innego związku czy też innego stylu życia, np. singlowania. 

- Z czego to wynika?

Z gloryfikowania wolności i indywidualizmu. Wolność jest pięknym darem. Tylko, że ten dar zawiera zarówno rzeczy przyjemne, jak i takie, których wolelibyśmy uniknąć. Na przykład dużo wolności może oznaczać mało poczucia stabilności i bezpieczeństwa. 

Kiedyś ludzie byli ze sobą do końca życia, również dlatego, że nie bardzo cokolwiek innego mogli zrobić – trudno było przetrwać w pojedynkę, a jak byli już razem, to na zasadzie wiódł ślepy kulawego. Dzięki temu wzajemnie się wspierali. Idea poświęcenia dla drugiej osoby miała wtedy wartość, dzisiaj kojarzy się źle – z czymś w rodzaju zniewolenia.

- Czy kiedyś więc się ludzie jakoś tak szczerzej, bardziej kochali? 

Nie wiem, ale na pewno mieli mniej alternatyw, a tym samym mniej wymagań wobec siebie nawzajem, a i wobec życia. Mam wrażenie, że mieli większą tolerancję na cudze przywary, bo byli na siebie skazani. 

Moja mama jest ucieleśnieniem XIX-wiecznego sposobu myślenia o życiu, w którym nie było konsumpcjonizmu, hedonizmu, niepohamowanego dążenia do osobistego szczęścia. Było za to dużo pokory. To mi jakoś imponuje. Ona umiała pokochać to, co dostała.

Niedawno opublikowano interesujące badania. Przedstawiano parom dwie metafory miłości: pierwszą mówiącą o dopasowanych połówkach – czyli podkreślono aspekt romantyczny – i drugą, która przedstawiała związek jako wspólną drogę, wspólne pokonywanie przeszkód. Okazało się, że osoby, którym zaktywizowano metaforę drogi, lepiej znosiły konflikty w związku, a pary, którym podsunięto platońską metaforę miłości, traktowały konflikty jako zagrożenie i mniej były skłonne konstruktywnie je rozwiązywać. 

Dlaczego? Bo jeśli o związku myśli się jako komunii dwóch idealnie pasujących połówek, to każda, choćby drobna kłótnia oznacza, że to jednak nie to, że nie odnalazłem swojej połówki, pomyliłem się, ratunku! Mit miłości romantycznej jest szkodliwy, bo nierealny – konflikty są nieuchronne w bliskich związkach. Nie ma jedności pragnień, ludzie są różni. Poza tym ten mit często czyni ludzi biernymi. No bo jeśli to nie jest moja druga połówka, to koniec. Po co próbować cokolwiek naprawiać?

Metafora drogi wydaje się dobra. Zawiera się w niej ruch, aktywność i optymistyczne przesłanie, że chociaż nie jesteśmy dopasowani, to przecież wcale nie musimy być. Chodzi o to, żebyśmy się po trochu docierali. Życie to proces, a związek można polepszyć. 

Wspólne pasje

Amerykański badacz Arthur Aron zrobił kiedyś zabawne badania. Zaprosił pary z kilkunastoletnim stażem i kazał im robić różne stymulujące rzeczy. Część par biegała po sali gimnastycznej, pokonując różne przeszkody wymagające współpracy i zgrania ruchów, a inne pary po prostu toczyły przed sobą piłkę lekarską. 

U tych, którzy musieli pokonać wspólne przeszkody, znacznie wzrósł poziom pozytywnych uczuć do partnera, satysfakcja ze związku i deklarowana namiętność. A tym, którzy toczyli tę piłkę, nic nie wzrosło. Jedynym sposobem, by nudzie związku jakoś zaradzić jest robienie wspólnie ekscytujących rzeczy. Nie chodzi o kupienie działki i sadzenie tam kalarepy, bo to nasili problem. To mogą być wspólne podróże, zapisanie się na kurs tańca towarzyskiego, wspólna pasja do polityki, podobne idee, wspólne wyzwania. 

Bardziej liczy się to, co dajemy drugiej osobie, a nie to, co dostajemy, choć te sprawy są powiązane. Dawanie buduje mocniejsze poczucie sensu w życiu, przynosi więcej satysfakcji. Otrzymywanie jest tylko przyjemne.

Nie chciej żeby wszystko było dobrze, ale żeby dobra było jak najwięcej. 

fotografia z nagłówka: Ewa Janisz