Monastyczny humor i szybki konkurs

Nie mówcie mi nigdy o mnichach, którzy nigdy się nie śmieją. To nie mogą być poważni ludzie.







Do jednego z ojców pustyni przybył uczeń z pytaniem, jaka powinna być dobra homilia. Usłyszał, że powinna mieć dobry początek i dobre zakończenie. Następnie należy się zatroszczyć o to, żeby nie były one zbytnio od siebie oddalone. Innemu, który zamartwiał się swoją brzydotą, pewien starzec na pocieszenie powiedział: „Brzydota w porównaniu z pięknem ma wielką zaletę: nie przemija”. Natomiast Antoni zwykł mówić: „Ludzie dzielą się na trzy rodzaje: na zazdrosnych, pysznych i innych. Innych prawie nigdy nie spotkałem”.

Lektura apoftegmatów tych świętych mnichów pokazuje, że byli to ludzie o godnym pozazdroszczenia poczuciu humoru.

Św. Tomasz z Akwinu mówił, że radość i pogoda ducha są obowiązkiem moralnym chrześcijanina. Jeśli ktoś lubuje się w cierpiętnictwie, to źle rozumie misję Chrystusa. Całe Pismo Święte ukazuje Boga radości, a nie smutku. Autorzy Księgi Rodzaju dziękują wraz z ludem za wszystko co od Boga otrzymują, kolejne dni stworzenia opatrując komentarzem: i widział Bóg, że to jest dobre. A dobro wiąże się z radością. Gdyby sam Jezus nie był radosny, nie garnęłyby się do Niego dzieci, które intuicyjnie wyczuwają, że ktoś je kocha.

***

Istnieje rodzaj radości, który nazwałbym "monastycznym". Mam na myśli wszystkie sytuacje, które są przeniknięte wyczuwalnym humorem, ale delikatnym, nienachalnym i zawsze związanym z chwilą i otoczeniem. To co najistotniejsze odbywa się wówczas poza słowami. Nie potrzeba wówczas żadnych tłumaczeń, interpretacji, a mimo to żart mimo przez dłuższy czas. Nie jest to nawet zwyczajna "wesołość", ile raczej sposób patrzenia na świat związany z wewnętrzną radością.

Czytając listy Mertona oraz jego osobiste dzienniki nieustannie wyłania mi się z nich obraz człowieka, który ceni inteligentny żart. Kiedyś w refektarzu opactwa czytano lekturę Hugo Rahnera Man at Play („Człowiek się bawi”). Gdy wypowiadany był zwrot  homo ludens, brat Isidore Leis, siedzący blisko ojca Ludwika, (zakonne imię Thomasa) wyjął opakowanie kropli na kaszel i, wskazując na nazwę "Ludens", kiwnął głową porozumiewawczo, jakby chciał pokazać Mertonowi, że jest na bieżąco. Ten przykład monastycznego poczucia humoru bawił później Mertona przez cały deszczowy dzień o czym wspomniał w zapiskach.

Innego dnia trapista wracał do swojej pustelni z opactwa i poszedł za nim pies gości klasztoru. Mnich usiłował dogonić zwierzę, żeby wróciło do domu, lecz pies go nie opuszczał. Przed położeniem się do łóżka Merton pozostawił go na zewnątrz i nie dał mu nic do jedzenia, myśląc, że z pewnością wróci do swych właścicieli. Gdy mnich zbudził się o trzeciej nad ranem w domu było bardzo zimno. Pies nadal był na zewnątrz i skomlał. Mnich wpuścił go do środka, a potem zapisał w swoim dzienniku:

Był wygłodniały i wbiegł triumfalnie, wskoczył na moje łóżko, machając ogonem i mówiąc: „Kocham cię – nakarm mnie”.

Poczucie humoru jest czymś co daje człowiekowi zdrowy dystans i pomaga złapać oddech. Tomasz Morus ułożył nawet modlitwę o dobry humor. Życie klasztorne jest nim przeniknięte, a często najbardziej lubiani we wspólnocie bracia, to ci którzy posiedli tę sztukę, którzy nie spinają siebie i innych każdym wypowiedzianym słowem. Przy takich osobach można nabrać sił i często zdrowo odreagować wiele sytuacji.

Pamiętam, gdy kilka lat temu, na rozpoczęcie akademickiego roku byłem zmuszony słuchać przeraźliwie nudnego wykładu. Na dodatek w języku francuskim. Chciałem być ambitny, więc nie wziąłem ze sobą żadnej książki, którą mógłbym dyskretnie ukryć. Pożałowałem. Zmówiłem więc cały różaniec, następnie dokładnie obejrzałem krajobraz za oknem, a później zacząłem się zastanawiać ile jeszcze jestem w stanie wytrzymać. Spoglądam na Macieja, współbrata siedzącego przede mną, a ten jeszcze uśmiecha się i pokazuje kciukiem, że wykład jest OK. Przez chwilę czuję nawet ulgę we współcierpieniu.

Za kilkanaście minut otrzymuję kartkę.
 „Na drugi rok proponuję zaprosić komika”.
„Komika?” – pytam i podaję złożoną karteczkę przez kilku kolejnych braci.
„By nam w końcu ktoś opowiedział o radości studiowania” – przychodzi odpowiedź.

Tydzień temu wracałem z rekolekcji i nocowałem w dominikańskim klasztorze. Otrzymuję klucz i otwieram celę gościnną. Na łóżku leży pachnąca płynem do płukania pościel. Spoglądam na jaskrawo niebiesko-żółte kolory i… nieprawdopodobny nadruk.

- Wybraliśmy najlepszą pościel jaką mamy - z poważną miną tłumaczy brat odpowiedzialny za gości. - Używamy ją na specjalne okazje.

***

Mam dla Was dwie książki o mnichach pustyni, które obiecałem przekazać. Są one przeniknięte nie tylko mądrością, ale i taką dobrą, ludzką radością.

Książki podaruję dwóm autorom, którzy w komentarzach - poniżej tego wpisu - podzielą się ze mną jedną zabawną historią. Usłyszaną, przeczytaną, doświadczoną.

Najlepiej gdyby to były historie zawierające pewien rys „monastycznego” humoru.

Na anegdoty czekam do soboty (23 listopada).